De Hersen-Darm-As: Wat is dat en Waarom is het Belangrijk?

Heb je ooit een spannend examen moeten afleggen of een vervelend gesprek moeten voeren dat je aan zag komen? Grote kans dat je toen even flink naar de WC moest gaan omdat het ‘dun door de broek liep’. Maar ook dat onderbuikgevoel of ‘vlinders in de buik’ zijn tekenen van iets bijzonders namelijk de ‘Hersen-Darm-As’. Deze verbinding tussen het brein en de darmen is net zo echt als de verbinding tussen het brein en je ademhaling, ontgifting en slaap. Wat de hersen-darm-as precies is en waarom dit zo belangrijk en interessant is voor de gezondheid, leg ik jullie vandaag graag uit!

Je Hersenen en je Darmen

Eerst even een korte biologieles.

Neuronen zijn cellen in je brei en centrale zenuwstelsel (CZ) die je lichaam vertellen wat te doen en hoe te reageren. Er zijn ongeveer 100 miljard neuronen in het menselijke brein. Wat interessant is, is dat je darmen zo’n 500 miljoen neuronen bevatten. Deze staan in verbinding met je brein door middel van je zenuwstelsel.

Onze darmen hebben als enige orgaan in ons lichaam een eigen zenuwstelsel. Dit is via een zenuwbaan verbonden met het centrale zenuwstelsel in onze hersenen. Je darmen, je darmbacteriën en je hersenen wisselen continu informatie uit. Dit gaat door middel van neurotransmitters en chemische stoffen die door de darmflora geproduceerd worden.

Wat we eten, stress, beweging en hoeveel gifstoffen we in ons lichaam hebben, zijn allemaal dus bepalend voor de informatie die onze darmen naar de hersenen brengen.

Informatie uit je Darmen

En daar wil ik even iets dieper op in gaan. Zo is er de neurotransmitter serotonine die in de hersenen aangemaakt wordt. Misschien heb je daar wel eens van gehoord. Serotonine daar voel je je lekker door. Wat interessant is, is dat deze neurotransmitter óók en voornamelijk (tot zo’n 90%) in de darmen aangemaakt wordt. Serotonine is ontzettend belangrijk bij de regulatie van communicatie tussen de hersenen en darmen. In andere woorden: als deze communicatie verstoord is, kan dit in verband gebracht worden met paniekstoornissen en depressie.

Een andere neurotransmitter die in de darmen gemaakt wordt is Gamma-AminoBoterzuur (GABA). Deze helpt om gevoelens van angst en overmatige bezorgdheid onder controle te houden.

Andere stoffen die in de darmen geproduceerd worden, maar die je brein direct beïnvloeden zijn korteketenvetzuren zoals onder andere boterzuur en acetaat. Deze vetzuren worden aangemaakt wanneer er vezels geconsumeerd worden. Korteketenvetzuren beïnvloeden de hersenen doordat ze het signaal afgeven dat je verzadigd bent bijvoorbeeld.

Ik hoop dat dit duidelijk maakt dat de hersen-darm-as een heus ding is en ook nog eentje die eigenlijk best belangrijk is voor heel veel verschillende processen in het lichaam.

Hersen-Darm-As en Gezondheid

Hoe belangrijk de hersen-darm-as echt is, ondervind je pas wanneer deze verstoord is. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS). Het is nog altijd niet helemaal duidelijk wat PDS nu precies veroorzaakt en ook behandelingen lopen uiteen van het toedienen van antibiotica tot strenge diëten. Hierbij wordt er steeds vanuit gegaan dat óf ziekte óf een ‘verkeerd’ voedingspatroon de boosdoener zijn.

Een andere theorie die heel interessant is en eigenlijk meer onderzoek zou moeten krijgen, is dat de PDS nog wel eens het gevolg zou kunnen zijn van een verstoorde hersen-darm-as. Of dit dan komt doordat de hersenen te sterke of verkeerde signalen naar de darmen sturen, of dat de darmen ontvangen die signalen niet of verkeerd ontvangen, is niet met zekerheid te zeggen. Wat men wel kan zeggen, is dat er een overprikkeling is die wel eens veroorzaakt zou kunnen worden door oxidatieve stress of ontsteking. Gevolg: PDS.

PDS, Hersen-Darm-As en Serotonine

Serotonine lijkt hierin een belangrijke rol te spelen. Ik noemde net al even: meer dan 90% van deze neurotransmitter in de darmen aangemaakt wordt. Serotonine is heel belangrijk voor een juiste signaaloverdracht (communicatie) tussen de hersenen en de darmen. Een verkeerde serotonine activiteit kan daarom stoornissen veroorzaken zowel in de darm- als in de hersenfunctie.

Dit verklaart in ieder geval het verband tussen psychische klachten en darmklachten. Helaas is de serotonineproductie heel moeilijk met aangepaste voeding aan te pakken. Antidepressiva verhogen dan wel de serotonine activiteit, maar die hebben ook een flink aantal bijwerkingen waardoor het gewenste resultaat (vermindering van darmklachten, PDS) alsnog uitblijft.

Pauze…

Goed, even een korte pauze. Het is wat lastige materie omdat het ongrijpbaar en voor de meesten van ons niet dagelijkse kost is. Ik moest er ook echt flink induiken om alles goed te begrijpen. Maar volgen jullie het tot zover? De hersenen en darmen zijn verbonden met een eigen zenuwstelsel, cellen in de darmen maken stofjes aan die de hersenen beïnvloeden. Dit gaat niet altijd goed en daar kunnen darmklachten en zelfs mentale klachten uit voortkomen.

Ja? Mooi, gauw verder dan!

Verbeterde Communicatie

Eigenlijk moeten de meeste mensen hun communicatie verbeteren, dus wat is er dan beter door te beginnen met ons eigen interne dialoog: de hersen-darm-as? 🙂 Sorry, kon een flauw grapje niet laten.

Maar even serieus. De communicatie tussen darmen en hersenen verbeteren is best lastig en wat ik net al zei, eigenlijk niet goed aan te pakken met voeding alleen. Maar er is wel iets waar je je aandacht op zou kunnen richten en dat is het slijmvlies van je darmen. Darmbacteriën hebben namelijk een sterke wisselwerking met het slijmvlies in de darmen. Bacteriën kunnen de darmfunctie dus sterk beïnvloeden.

Darmbacteriën zijn bijvoorbeeld heel belangrijk op de integriteit van het darmslijmvlies en barrièrefunctie. Dit is in wezen een belangrijk onderdeel van je immuunsysteem. Het immuunsysteem in je darmen moet gezond zijn en gezond functioneren om er voor te zorgen dat niet alleen je darmen maar je gehele lichaam geen negatieve gevolgen ondervindt van de vele bacteriën en andere substanties waar je darmen continu aan blootgesteld worden. Studies laten zien dat toevoeging van probiotica gunstig is in het versterken en gezond houden van het darmslijmvlies (1, 2, 3). Dit heeft een duidelijk positief effect vervolgens op de communicatie tussen de darm en hersenen.

Probiotica en de Hersen-Darm-As

Dat dit nog geen ‘mainstream’ behandeling is bij PDS en psychische klachten die hun oorsprong in de darmen hebben, komt omdat medicatie over het algemeen een kort en krachtig biologisch effect heeft. Denk hierbij aan antibiotica die in 10 dagen tijd alle darmbacteriën, inclusief de zeer schadelijke, om zeep helpen. Ergere klachten en ontstekingen zijn voorkomen. Maar de patiënt heeft geen darmflora meer over te schrijven en blijft met lange termijn klachten zitten.

Het toedienen van probiotica om het darmslijmvlies te optimaliseren is een milde behandeling waar een lange adem voor nodig is. Aanpassing van voeding, leefstijl, stress en mogelijke tekorten aan micronutriënten is nodig om dit effect te versterken. Alleen probiotica nemen heeft weinig zin. Net als alleen maar meer bewegen of alleen maar gezonder gaan eten. Als je je darmen niet gezond maakt, stress niet aanpakt en nog altijd tot in de kleine uurtjes naar een beeldscherm blijft staren in plaats van naar bed te gaan, zal het effect minimaal zijn. Probiotica zijn bewezen effectief in de behandeling van PDS (4). Maar om langdurig en blijvend resultaat te houden, zullen alle facetten meegenomen moeten worden.

Conclusie

Wederom is duidelijk hoe belangrijk gezonde darmen zijn voor ons welbevinden en zelfs onze geestelijke gezondheid! Probiotica spelen ook hier een grote rol in en kunnen effectief ingezet worden bij PDS. Meer onderzoek naar de link tussen probiotica en mentale klachten wordt gedaan maar is nog niet zo ver dat men er al duidelijke conclusies uit kan trekken. Mijn gevoel zegt echter dat dit niet lang op zich zal laten wachten!